Benchmarking günümüzde birçok işletme için önemli bir kavram haline gelmiştir. İşletmenin rekabet gücünü artırmak ve performansını daha iyi hale getirmek için diğer işletmelerin işleyiş yöntemlerinin incelenmesini ifade eden bir kavramdır. Kısaca kıyaslama anlamı taşıyan bu kavaram, bir çeşit referans noktası olarak da değerlendirilebilir.
İşletmenin sektördeki diğer işletmelerle yapacakları kıyaslamalar oldukça önemlidir. Aynı sektörde faaliyet gösteren işletmelerin iş yapma becerileri ve yöntemlerini kıyaslayarak elde edilen verilerin işletme tarafından başarısını artırmak için uyarlanmasını kapsamaktadır. Günümüzde benchmarking işletmelerin sektördeki rekabet gücünü artırması açısından önemli bir yöntem olarak görülmektedir.
Benchmarking amacı temelde doğru yöntemler kullanılarak firmanın kendini diğer firmalar ile kıyaslamasıdır. Seçilen bir konuda ya da sektöre ilişkin en iyi olmak ve rekabet gücünü artırmak için kıyaslama yapılması gerekecektir. Öte yandan işletme maliyetinin düşmesine imkan vermek ve performans artırma konusunda da işletmelere katkı sağlamak bu yöntemin temel hedefleri arasında yer almaktadır.
Benchmarking’in amacına bakıldığında ilk sırada işletmenin amaç ve hedeflerinin net bir şekilde çizelgelerle belirlenmesine yardımcı olması yer almaktadır. Buna ek olarak elde edilen veriler sonucu belirlenen hedeflere göre aksiyon planlarının alınmasını hedeflemektedir. Şirket kültürünün gelişmesi ve güçlenmesini sağlamak ve değiştirilmesi gereken konuların saptanmasını amaçlamaktadır. Kıyaslama yöntemlerinin teknik bir şekilde yapılması ise başarılı sonuçlar almak açısından önemlidir.
Benchmarking aşamaları kendi içinde birçok farklı alt başlık altında incelenmektedir. Sadece belirli özellikleri analiz ederek başarılı bir yol haritası hazırlamak ana hedef değildir. Başarılı bir şekilde benchmarking için pek çok farklı aşama bulunur.
Benchmarking aşamaları kısaca şöyledir:
Benchmarking işlemlerinde en önemli aşama planlamadır. Bu aşamada organizasyon içindeki eksiler belirlenir. Belirlene bu eksilerin artıya dönüşmesi için nasıl bir yol izlenmesi gerektiği sorusuna yanıt verilmelidir. Detaylı planlama önemlidir.
İkinci aşamada ise örnek seçimi yine önemli bir konudur. Örnek seçiminde kıyaslama yapılacak kurum seçilir. Burada kurum seçiminde doğru karar verilmesi son derece önemlidir.
Analiz aşamasında ise performansı artıracak uygulamaların adapte edilmesinin ardından karşılaştırma analizleri yapılması gerekecektir. Elde edilen analiz sonuçları ise etkili şekilde uygulamak için uygulama aşamasının doğru şekilde yapılması gerekir. Benchmarking aşamalarının doğru şekilde yapılması firmaların rekabet gücünü artıracak önemli bir unsurdur.
Benchmarking çeşitleri hedeflere göre farklı şekilde sınıflandırılmıştır. Temelde odaklanan noktaya ve seçilen ortağa göre kıyaslama olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.
Benchmarking çeşitleri kısaca şunlardır:
Ürüne odaklı benchmarking ile başarılı bir işletmenin ürününü parçalara ayırmak ve detaylı şekilde incelenmesine özen gösterilir. Üretim süreçlerinin incelenmesi, firmaların izlediği stratejilerin incelenmesi ve işletme içindeki kendine ait süreçlerin analiz edilmesi gibi konular benchmarking çeşitleri arasında yer almaktadır.
Benchmarking yapan şirketler son yıllarda artış gösterse de bu yöntemin 1980’li yılların başında ortaya çıktığı görülmektedir. Xerox firması tarafından ilk olarak uygulanan bu yöntem, diğer Japon işletmelerden kendi işletmesinin farkını öğrenmek için uygulanmıştır. Günümüzde gelişerek daha detaylı bir disiplin haline gelen benchmarking ve bencmark yöntemleri aktif olarak birçok işletme tarafından tercih edilmektedir. Bu yöntemin faydalarının görülmesinin adından hem dünyada hem de Türkiye’de benchmarking uygulamalarına daha sık rastlanmaya başlamıştır.
Benchmark (ölçüt) kısaca referans noktasının belirlenmesi olarak tanımlanabilir. Bir işletmenin gelişmesi için seçtiği rakibinin kendisiyle kıyaslanması ve söz konusu seçilen firmanın başarının nelere dayandığının tespit edilmesi gibi konulara odaklanmaktadır. Bu kapsamda birçok farklı aşamada detaylı bir şekilde incelemeler ve analizler yapılır.
Benchmarking yönteminde temelde birbirinden farklı versiyonlar bulunur. Genelde bunlar süreç, performans ve stratejik olarak sınıflandırılır. Süreç benchmarking ile işletmenin iş yapış şekli model alınır. Faturalamadan müşteri ilişkilerine, sipariş almadan iş başvurularına kadar süreçler incelenmektedir.
Banchmark hesaplamasında ayrıca performans benchmarking ile elde edilen veriler dikkate alınır. Bu kapsamda sektör içindeki konumu belirlenmektedir. Fiyat, etnik özellikler, yan hizmet ve güvenilirlik konularının belirlenmesinde etkilidir.
Stratejik benchmarking ise daha geniş kapsamda hesaplamaları beraberinde getirecektir. İşletmenin başarı hikayesinden ilham alarak yol haritasının belirlenmesi ve bu veriler ışığında ölçüt yöntemiyle sektörde daha yüksek rekabet gücüyle hareket etme olanağı elde edilebilir.
Benchmark örnekleri Türkiye’de ve dünyada birçok işletme için rehber niteliği taşımaktadır. Bu kapsamda ilk akla gelen örnek ise ABD’li otomobil devi Ford’un kurucusu Henry Ford’un bir fabrika ziyareti sonrasında hayata geçirdiği üretim yöntemidir. Yürüyen bant sistemini otomobil üretimine entegre ederek ilk benchmarking örneklerinden birini vermiştir.
İşletmelerin hem performans hem de verimlilik açısından başarılı olması adına benchmarking gibi yöntemleri kullanmaları verimlilik açısından da son derece önemlidir.
