Teknik analiz yöntemleri arasında dikdörtgen formasyon en sık rastlanan formasyon türleri arasında yer almaktadır. Finans piyasalarında teknik analizlerde fiyat grafiğinde oluşan bir trend dönüş formasyonudur. Dikdörtgen formasyon, fiyatların destek ve direnç seviyeleri arasında bir süre her iki seviye tarafına değmesiyle ortaya çıkmaktadır. Oluşan söz konusu destek ve direnç seviyeleri genelde yatay olmakla birlikte aşağı ve yukarı görünümlü kanal şeklinde oluşabilir.
Dikdörtgen formasyonda fiyat dirence yaklaşınca ayılar, desteğe inince boğalar daha agresif işlemler yapmaktadır. Piyasalarda ayı ve boğa olarak ifade edilen terimler ise yükseliş ve düşüş eğilimlerine işaret etmektedir. Boğa piyasası yükselişi ifade ettiği gibi ayı piyasası düşüş yani satış eğilimi ifade eder.
Yatırımcıların piyasalarda güvenli alanda kalması ve yatırımlarını doğru şekilde değerlendirmeleri için dikdörtgen formasyon gibi çeşitli teknik analiz yöntemlerine başvurması gerekecektir. Dikdörtgen formasyonu çoğu zaman fiyatların yatay seyrettiği durumlarda ortaya çıkmaktadır.
Ayı dikdörtgen formasyonu oluşumu halinde fiyatların yönü düşüş eğilimi içinde olacaktır. Ayı piyasalarının ardından alıcılar ile satıcılar arasında konsolidasyon süreci yaşanacağı için ayı dikdörtgeni adıyla anılmaktadır. Temelde dikdörtgen formasyon türü olan ayı dikdörtgeni, fiyatta düşüşün ardından gözlemlenmektedir. Teknik analizlerde fiyat grafiğinde oluşan bir düşüş trendi sırasında karşılaşılan bir devam formasyonu olarak tanımlanabilir.
Ayı piyasaları kavramı genel hatlarıyla düşüşlere işaret etmektedir. Bu formasyonda ise fiyatların düşüş trendi sırasında bir süre boyunca yatay bir aralıkta sıkıştığı ve belirli destek ve direnç seviyeleri arasında konsolide olduğu görülür.
Üstte ve altta yatay bir çizgi ile sınırlı olan ayı dikdörtgen formasyonu, fiyatın düşüş trendi boyunca bir süre boyunca sınırlı bir yükseliş yaşayarak belirli bir direnç seviyesine ulaştığını göstermektedir. Düşüş trendinin ardından konsolidasyon sürecine giren ve aşağı yönlü kırılan fiyatın, dikdörtgen yüksekliği oranına gelmesi beklemektedir. Bu yönüyle dikdörtgen yüksekliği önemli bir ayrıntı olacaktır.
Boğa dikdörtgen formasyonu ise ayı dikdörtgen formasyonunun tam tersi şekilde yükseliş trendinin ardından fiyat konsolide olmuş ve belirli bir zamanda aynı seviyelerde tepe ve dip noktaları meydana gelmeye başlamışsa oluşur. Oluşan bu formasyondan sonra konsolidasyon süreci yukarı yönlü bozulması halinde fiyat genelde dikdörtgen formasyon yüksekliğinde bir yukarı yönlü hareket eder.
Boğa dikdörtgen formasyonu, yukarı yönlü kırıldığı süreci takip eder ve yatırımcılar genelde bu durumda long (uzun) pozisyon açarlar. Teknik analizlere ve piyasa durumuna göre değişse de fiyatın daha da yükselmesi yönünde beklenti oluşacaktır.
Üstte ve altta yatay bir çizgi ile sınırlanan bir dikdörtgen benzeri şekil oluşturmasıyla yukarı yönlü hareket gösteren fiyatlar boğa dikdörtgen formasyonu ile açıklanır. Üst çizgi fiyatın yükseliş trendi içinde sınırlı bir düşüş yaşayarak belirli bir direnç seviyesine ulaştığını göstermektedir. Alt çizgi ise fiyatın yükseliş trendi boyunca bir süre boyunca belirli bir destek seviyesine dokunduğunu ifade eder.
Dikdörtgen formasyonu için ayı ve boğa hareketlerinin doğru şekilde gözlemlenmesi ve buna göre işlem yapılması şarttır.
Dikdörtgen formasyon çeşitleri genelde farklı başlıklarda incelenmez. Bu formasyon türü adından da anlaşılacağı üzere fiyatların alt ve üst çizgiler arasında belirli zaman diliminde hareketini ifade eder. Hem yükseliş hem de düşüş trendleri içinde dikdörtgen formasyon durumu ortaya çıkabilir. Genelde dikdörtgen formasyonun dar bir aralıkta işlem görmesi, trendin yönüne uygun olması ve trendin başlamasından sonra kısa bir süre içinde oluşması beklenir.
Dikdörtgen formasyon farklı alt başlıklarda incelenmese de fiyatın kırılma yönüne göre ayı veya boğa dikdörtgen formasyon olarak tasnif edilebilir. Çoğu zaman dikdörtgen formasyonunun trendin yön değiştirmesini gösterdiği işaretler takip edilmektedir. Düşüş veya yükseliş eğilimi dikdörtgen formasyon sonrasında ortaya çıkabilir.
Dikdörtgen formasyon çeşitleri bu yönüyle formasyon sonunda ortaya çıkacak kırılma yönüne göre değerlendirilebilir. Bunun dışında farklı alt başlıklar halinde dikdörtgen formasyon türlerini sınıflandırmak mümkün değildir.
Borsada dikdörtgen formasyon oluşumu için belirli bir süre fiyat grafiğinde yatay bir aralıkta hareket izlenmelidir. Dikdörtgen formasyonu oluşumunda zaman aralığı içinde fiyatların belirli bir destek ve direnç seviyesi arasında giderek sıkışmasıyla gerçekleşir. Formasyon oluşumu ise birkaç farklı aşamadan meydana gelebilir.
Piyasalarda dikdörtgen formasyon oluşumunda genelde şu aşamalar yer almaktadır:
Dikdörtgen formasyonunda yükseklik ve oluşum süresi, fiyatların ne kadar süreyle belirli bir aralıkta kaldığını ve konsolide olduğunu göstermektedir. Bu süre içinde yüksek işlem hacmi ve volatilite genelde düşük seyredecektir.
Dikdörtgen formasyon yorumu diğer karmaşık grafiklere göre daha kolaydır. Bu formasyonda yatay bir aralık takip edilir. Fiyatların oluşturmuş olduğu yatay hareket ve destek – direnç seviyeleri dikkate alınır. Destek ve direnç seviyelerine belirli bir süre fiyatlar test edilir. Üst ve alt çizgide belirlenecek direnç ve destek noktalarına göre hareket beklenir.
Genelde dikdörtgen formasyon yüksekliği ve oluşum süresi, formasyonun gücü ve piyasa katılımcıları arasındaki anlaşmazlıklara bağlıdır. Formasyon ne kadar çok uzarsa güvenilirliği de o kadar fazla artacaktır. Dikdörtgen formasyonun kırılma anında yüksek işlem hacmi gözlemlenmesi halinde kırılmanın güvenilirliği de artacaktır. Bu tür değişkenlerin her biri dikkate alınmalıdır.
Dikdörtgen formasyon hedefi ve fiyatların yönünün belirlenmesi için formasyonun nereye doğru kırıldığının belirlenmesi gerekiyor. Dikdörtgen formasyonun kırılacağı yöne dair kesin bir öngörüde bulunmak zordur. Kırılma yönü fiyat hareketlerine ve piyasa koşullarına ve trend öncesi eğilimlere bağlı olarak değişebilir. Genelde dikdörtgen formasyonun kırılma yönü, formasyonun trend öncesindeki hareketine ve piyasada hakim olan eğilime göre tahmin edilebilir.
Boğa piyasalarının başlangıcında kırılımın yukarı yönlü olması beklenirken, genel kanı ayı piyasalarına işaret ediyorsa bu durumda formasyonun kırılma yönü de aşağı yönlü olarak gerçekleşebilir. Günümüzde şu an için uygulanan hiçbir teknik analiz yöntemi ve formasyon kesin bir bilgi vermez. Bu nedenle piyasa analizlerinin doğru şekilde yapılması son derece önemlidir.
Dikdörtgen formasyonu sonrası fiyatların ne yönde hareket edeceğini belirlemek oldukça zordur. Fiyatlar bir süre belirli bir aralıkta sıkışır. Bu sıkışma sonrasında kırılma yönü aşağı ya da yukarı yönlü gerçekleşebilir. Burada önemli unsur ise piyasa koşulları ve piyasa katılımcılarının söz konusu varlığa karşı göstermiş olduğu tepkidir.
Eğer dikdörtgen formasyon boğa dikdörtgen formasyonu olarak nitelendiriliyorsa, fiyatlar üst çizgiyi yukarı yönde kırması halinde, yükseliş trendinin devam etme olasılığı yüksek olacaktır. Bu durumun tam tersi de gerçekleşebilir. Dikdörtgen formasyonu oluşumu sonrasında fiyat hareketi hakkında net bir görüş belirtmek bu nedenle zordur.
