Stagflasyon tanımı, ekonomi biliminde stagnasyon (durgunluk) ile enflasyonun aynı anda görüldüğü durumu ifade eder. Para piyasalarında endişe verici olarak ifade edilen stagflasyon, hem enflasyonun hem de durgunluğun yaşandığı özel bir durumdur. Farklı sebeplere bağlı olarak gerçekleşen stagflasyon ortamında ekonomik açıdan işsizlik oranı artar ve aşırı fiyat yükselişleri kaçınılmaz olur. Bir devlet ekonomisi için büyük riskler taşıyan stagflasyon çözümü için para politikasında radikal kararlar alınması gerekebilir.
Stagflasyon sebepleri, klasik iktisat teorisine göre farklı nedenlerden oluşabilir. İngilizce olarak iki kelimenin bir araya gelmesiyle oluşan stagflasyon, iki ekonomik durumun aynı anda yaşandığını ifade eder.
Stagnasyon yani Gayri Safi Milli Hasıla’daki büyüme hızının ortalamadan daha düşük olması ile enflasyon kelimesinin birleşiminden türetilmiştir. Endişe verici bir durum olarak tanımlanan stagflasyon piyasa hem durgunluğun hem de enflasyonun yani fiyat artışlarının görülmesi demektir.
Genel anlamda stagflasyon sebepleri arasında şunlar yer alır:
Gelişmiş veya gelişmekte olan ülke ekonomilerinde kriz yaratan stagflasyon, işsizlik oranıyla birlikte geçim sıkıntısı yaratabilir. Stagflasyon yaşandığında temel geçim ürünlerine olan talep azalmış olsa bile fiyatlar artmaya devam eder.
Durgunluk ortamında yüksek enflasyon yaşanmasına neden olan stagflasyona çözüm bulmak Merkez Bankası ve para yönetiminin sorumluluğundadır.
Stagflasyon krizi halinde hükümet ve para politikasını belirleyen kurumların bazı politika değişikliklerine gitmesi gerekebilir. Enflasyonla mücadele etmek için para politikaları sıkılaşır ve faizler artırılır.
Aynı zamanda ülkede faaliyet gösteren tüm yerli ve yabancı sermaye bankalardaki mevduatlara ilişkin zorunlu karşılık oranları yükseltilir. Ekonomide nakit para sıkılaştırmasına gidilir veya bunlara benzer minvalde faaliyetler gerçekleştirilir.
Stagflasyon olması halinde ekonomide bazı belirtiler ortaya çıkar.
Bir ülkenin ekonomisinde stagflasyon yaşandığını gösteren durumlar şunlardır:
Stagflasyon, sadece gelişmekte olan ülkeleri değil aynı zamanda ABD ve Çin gibi gelişmiş ekonomiye sahip ülkeleri de tehdit eden bir durumdur. Ülkenin ekonomisinde olumsuz sonuçlara neden olan stagflasyondan çıkmak için bazı radikal kararların alınması gerekebilir.
İşsizlik oranının artması, üretimi sekteye uğratacağı için ürünlerin fiyatları enflasyonla birlikte iki kat hızlı artabilir.
Stagflasyondan çıkma yöntemi her ülkenin uygulayacağı bazı temel adımlarla hayata geçilebilir. Klasik İktisat Teorisinde stagflasyon sorununa çözüm için ilk etapta ülkenin en güncel ekonomik durumunun tablosuna bakılır.
Ekonomiyi canlandıracak bazı politikaların belirlenmesi sonrası stagflasyon çözümü için olası politikalar hayata geçirilebilir.
Ekonomi uzmanlarına göre stagflasyon krizinden çıkmak için şu adımlar atılabilir:
Stagflasyon koşulları oluştuğunda temel gıda ürünleri satan firmalar gibi tüm piyasa dinamikleri denetim altında tutulur. Stagflasyon yaşanırken marketlerin fiyatlarda haksız artış yapması gibi alım gücünü düşüren uygulamalarına müdahale edilir.
Devletin birimleriyle yapılan kontrol ve müdahaleler ile piyasadaki fiyat dengesi yeniden hedeflenir.
Stagflasyonun tüketici ve üreticilere etkisi, farklı şekillerde ortaya çıkar. Üreticiler açısından bakıldığında stagflasyon ortamında üretim maliyetlerinin artması kaçınılmazdır. Bu yüzden maliyetleri uygun seviyeye çekmek isteyen üreticiler, maliyetlerden kısmak için işten çıkarmaları tercih edebilir.
Stagflasyon yaşanırken firmalar daha çok işverene kapıyı gösterir ve bu durum iş gücü piyasasında bir durgunluk yaratabilir.
Tüketici nezdinde de benzer olumsuzluklar yaşanır. İşsizlik arttıkça, artan maliyetler tüketiciye giden son ürün fiyatına yansır. Bu yüzden tüketici, üreticinin artan maliyetleri fiyatlara yansıtmak için yapılan zamlar karşısında iyice ekonomik kayba uğrar. Tüketiciler artan fiyatlara çözüm bulamaz ve alım gücü düşer.
Stagflasyonun ekonomide etkisi durgunluk ve enflasyonun aynı anda oluşmasıyla ortaya çıkar. Ülke ekonomisinde stagflasyon yaşandığında işsizlik artar ve fiyatlar yükselir. Bununla birlikte tüketicilerin alım gücü düştüğü için enflasyondaki artışta bir azalma olmaz. Beklentilerin çok üzerinde fiyat artışlarının görüldüğü stagflasyon çözümü için para politikasında değişiklik yapılması gerekebilir. Ülke ekonomisindeki stagflasyon sorununu çözmek merkez bankasının ve hükümetin görevidir.
