Türev Piyasası Nedir?

Türev piyasası; forward, futures, options, SWAP gibi ürünler ile vadeli işlemlerin yapılabildiği bir piyasadır. Türev piyasasının alt kolu olan organize piyasalarda futures işlemleri gerçekleşirken, tezgah üstü piyasalarda forward işlemleri gerçekleşmektedir. Standartlaştırılmış türev işlem sözleşmelerinin belirlenen vade doğrultusunda alım satımının yapıldığı türev piyasası ismini finansal yatırımcıların gereksinimlerinden türemesinden almıştır. En temel amacı; yatırımcıların risklerden korunması olmaktadır.

Türev Piyasası Ne Demektir?

Türev piyasasının tanımına bakıldığında; ileri bir vade için hem fiyatı hem de koşulları önceden belirlenmiş olan türev ürünlerin alım satımının gerçekleştiği piyasalara verilen isimdir. Vadeli işlemler piyasası olarak da tanımlanabilmektedir. Organize piyasalar ve tezgah üstü piyasalar olmak üzere iki başlık altında incelenebilmektedir. Futures, forward, opsiyon, swap işlemleri türev piyasalarda yapılabilmektedir.

Türev Araçlar Nelerdir?

Türev araçlar; finansal varlığın ya da malın değerine direkt bağlı olan finansal araçlara verilen isimdir. Dayanak varlığın sahipliğinin el değiştirip değiştirmemesi fark etmeksizin türev araçlar ile ilgili hak ve yükümlülüklerin ticareti yapılabilmektedir. Türev ürünler şu şekildedir:

• Futures: Vadeli işlem piyasasının temeli sayılmaktadır. Ürünün fiyatı bugünden sabitlenmektedir ve ilerleyen bir tarihte teslim alınacağına dair olan sözleşmedir. Futures ile yatırımcı hem kendisini finanse etmiş olur hem de varlığını risklere karşı korumuş olur.
• Forward: Dövizlerin, menkul kıymetlerin veya varlıkların ileri bir tarihte teslim edilmesi için yapılan sözleşmelerin alım satım işlemlerine verilen isimdir. Kısa vadeli yatırımlardır. Birkaç günden birkaç yıla kadar değişen süreler ile vadeli işlem yapılabilmektedir. Risk yönetimi amacı ile tercih edilmektedirler.
• SWAP: Döviz cinsinin veya faizinin değiştirilmesi için yapılan takas sözleşmelerine verilen isimdir. Her iki taraf da kendilerine uygun olan koşullara geçiş yapmış olmaktadırlar. Faizi yüksek olan para cinsinden kazanç sağlanabilmesine imkan tanımaktadır.
• Opsiyon: Belirli bir vade için belirli bir varlığı, belirlenmiş olan fiyattan alma ya da satma hakkının verildiği sözleşmeye verilen isimdir. Türev piyasası araçlarından biri olan opsiyonda belirli bir fiyattan alma hakkı alım opsiyonu, belirli bir fiyattan satma imkanı ise satım opsiyonu olarak geçmektedir.

Türev Ürünlerinin Tercih Edilme Amaçları Nelerdir?

Türev ürünlerinin tercih edilme sebepleri aşağıdaki gibidir:

• Riskten korunma amacı ile türev ürünlerine yatırım tercih edilmektedir. Hedging olarak isimlendirilen riskten korunma sayesinde yatırımcı gelecekte beklenmeyen durumlardan kısmi olarak korunabilmektedir. Türev ürünlerde riskin kısmi olarak ya da tamamen ortadan kaldırılması mümkün olmaktadır.
• Spekülasyon, türev ürünlerin ilerleyen dönemdeki seyrini tahmin etmek için yapılan öngörüye verilen isimdir. Türev ürünler ile spekülasyon yapan yatırımcılar, fiyat değişiklikleri ile para kazanmakta ve talep artışı ile de piyasanın likiditesini arttırmaktadırlar.
• Türev ürünleri arbitraja imkan vermeyecek şekilde fiyatlandırılmaktadırlar. Arbitraj imkanının oluşması için fiyatlama modelinde düzensizlik olması gerektiğinden, arbitraja olanak verilmediği için türev ürünleri daha fazla tercih edilmektedir.

Türev Piyasasının Avantajları Nelerdir?

Vadeli işlem piyasasının artıları aşağıda verilmiştir:

• Spot piyasada ortaya çıkan risklerin daha iyi yönetilmesi, ilerleyen zamanlarda meydana gelebilecek olan fiyat değişimlerine karşı bugünden koruma sağlanabilmesi gibi avantajları bulunmaktadır.
• Üreticilerin, ithalat ve ihracatçıların, portföy yöneticilerinin, bankacıların, yatırımcıların fiyatların ilerleyen zamanki seyri ile ilgili fikir alabilmelerini ve bu sayede riski yönetebilmelerini sağlamaktadır.
• Spot piyasalar ile kıyaslandığında, vadeli işlem piyasalarındaki yatırımcılar çok daha düşük miktarlardaki sermaye ile piyasada işlem yapabilme olanağına sahip olmaktadırlar. Spot piyasalarda işlem yapılırken işlem tutarının tamamı alınmaktadır. Ancak türev piyasasında işlem tutarından daha düşük miktardaki teminat tutarı ile işlem yapabilmek mümkün olmaktadır. Buna da marjin ismi verilmektedir.