VİOP, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nın kısaltılmış halidir. 2013 itibariyle Borsa İstanbul çatısı altında faaliyet göstermeye başlamıştır. Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin elektronik ortamda alım-satım yapıldığı bir piyasadır.
Adındaki vadeli işlemi açıklamak gerekirse; spot yani anlık fiyattan al – sat yapmak yerine, gelecek fiyatlarına bugünden işlem yapılan bir piyasadır. Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerine türev ürün de denmektedir, yani türetilmiş bir yatırım aracını temsil eder. Aynı zamanda VİOP’ta işlem gören yatırım araçları, birer sözleşme olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle de vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri tanımı kullanılmaktadır. Sözleşmelerde 4 ana unsur yer almaktadır. Bunlar; vade, miktar, nitelik ve fiyattır. Daha detaylı bilgi için şu linki inceleyebilirsiniz. VİOP Sözlemeleri PDF şeklinde burada.
*VİOP'ta işlemler takas kurumunun (Takasbank) garantisi altındadır. Yatırımcının, kurumumuz nezdinde açtıracağı hesap ve bu hesap üzerinden gerçekleştirilecek tüm sermaye piyasası işlemleri, Sermaye Piyasası Kurulunca çıkartılan ilgili her türlü mevzuat ve benzeri tüm idari düzenleme hükümlerine tabidir.
VİOP’ta türev ürünlerin alım veya satım işlemlerini yapabilmek için Alnus Yatırım aracılığı ile Takasbank’ta açılan hesabınıza teminat yatırmanız gerekmektedir.
Türev Araçlar Risk Bildirim Formu için tıklayınız.
VIOP piyasası hakkında BİST üzerinden bilgi edinmek için tıklayın.
Sözleşmelerin Dayanak Varlıkları neler olabilir?
Hisse senetleri, endeksler, pariteler, kıymetli madenler, emtialar, diğer (elektrik, metal, borsa yatırım fonu, gecelik repo)
Borsada vadeli yatırım araçları ile işlem yapmak isteyen yatırımcılar için VIOP birçok avantaj sunmaktadır. Gelecekte karşınıza çıkabilecek risklerden korunmak (hedging), portföyünüzü çeşitlendirmek, spekülatif işlemler yapmak ve arbitraj gerçekleştirmek için uygun bir yatırım aracıdır. Örneğin: Bu sözleşmeler, fiyatların tepe taklak olma riskine karşı, size risk yönetimi yapma imkânı vererek, seçtiğiniz yatırım aracına bugünden yatırım yapar ve ortaya çıkabilecek fiyat değişimlerine karşı korunma olanağı sağlar.Bu nedenle VİOP işlemleri riskli dönemlerin en ilgi çekici yatırım aracı olmuştur. Bir diğer örnek olarak, yatırımcı spot piyasalarda tek tek hisse senedi almaktansa, VIOP’ta tek bir enstrüman ile BIST-30 Endeksi'ne yönelik işlem yaparak portföyünü çeşitlendirebilir.
VIOP’un başka bir özelliği de kaldıraçlı işlem yapabiliyor olmanızdır. VİOP’un kaldıraç etkisi, yatırımcıya düşük teminat miktarıyla büyük miktarlı yatırım yapma ve yüksek kazanç elde etme imkânı sağlar. Ancak unutulmamalıdır ki, kaldıraç etkisi yüksek kazanç imkanının yanında, yüksek miktarda zarar etme riskini de içinde barındırır. Örneğin; kaldıraç oranınız 10 olsun ve hesabınıza koyduğunuzu teminat tutarınız 1.000 TL. Kaldiracin etkisiyle, sanki hesabınızda 10.000 TL’niz (1.000*10) varmış gibi pozisyon alabilirsiniz.
VİOP’ta farklı ürünlerde farklı kaldıraç oranları olmakla beraber genellikle 10-25 arasındadır.
Vadeli piyasalar açığa satış imkanı verir. Bu sayede yatırımcılar kısa pozisyon alarak fiyat düşüşlerinden de faydalanabilir.
VİOP’ta nakit teminatlara yapılan faiz ödemesine, nemalandırma denmektedir. Takasbank'ta teminat hesaplarında tutulan Türk Lirası cinsinden işlem teminatları Takasbank Fon Yönetimi tarafından mümkün olan en iyi şartlarda nemalandırılır. Yani yatırım yaptığınız hesaba yatırdığınız para, durduğu yerde belli bir getiri sağlar. Mesela 20 bin lira ile yatırım yapıyorsunuz. Bu paranın ne kadarını kullanırsanız kullanın, hesabınızdaki mevcut nakit bakiye üzerinden nemalandırılırsınız. Yani 20 bin liranın 14 bin lirasıyla işlem yapıyor ve 6 bin lirası boşta olsa bile 20 bin lira üzerinden nema ödemesi alırsınız. Böylece hesabınızdaki 20 bin lira nakit para için faiz getirisi elde edersiniz. İşlem o günlük faiz oranı üzerinden yapılmaktadır.
Hisse senedi ve endekslere dayalı sözleşmelerde vergi stopaj oranı 0’dır.
Hisse senedi ve endekslere dayalı sözleşmeler haricindeki sözleşmelerden elde edilen kazançlar %10 stopaja tabidir.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (Viop) İşlem Saatleri
Piyasa risk yönetimi, piyasada gerçekleştirilen işlemler üzerinden portföy bazında teminatlandırma yöntemi uygulanarak Takasbank tarafından yapılır. Portföy bazında teminat hesaplamasına esas teşkil edecek parametreler Takasbank tarafından belirlenir ve duyurulur. Teminatlar, Takasbank tarafından çeşitli zamanlarda değiştirilebilir. Gün içi risk seviyesi %80 iken, gün sonunda Sürdürme Teminatı ile Başlangıç Teminatı eşit sayılarak, başlangıç teminatının altındaki durumlarda hesaplara Teminat Tamamlama Çağrısı yapılmaktadır.
VİOP işlemlerinde sözleşme fiyatının değişimi sonucu yatırımcı hesabında kâr ya da zarar oluşabilir. İşlemde zarar oluşması durumunda teminat bakiyesi düşer bu durumda da ilave teminata ihtiyaç duyulur ve Takasbank tarafından teminat tamamlama çağrısı yapılır. Teminat tamamlama çağrısı gün sonunda yapılır, borsa tarafından gerek duyulması halinde gün içerisinde de gerçekleştirebilir. Teminat tamamlama yükümlülüğünü ertesi gün saat 13:55'e kadar yerine getirilmediği takdirde otomatik pozisyon kapatma sistemi devreye girer ve gerektiği kadar pozisyonu piyasa fiyatından kapatılır.
İlginizi çekebilir: VİOP Nasıl Yapılır?
