Türev Pazarı: Türev pazarında işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri aşağıdaki gibi olup sözleşmelerle ilgili detaylara ve tüm özelliklere Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) Prosedüründen ulaşabilirsiniz.
Pay Opsiyon Sözleşmeleri
Vadeli işlem sözleşmelerinde sözleşme kodu; sözleşme grubu, dayanak varlık kodu, mini sözleşme bilgisi kodu ve vade tarihi bilgilerini içerir.
Örnek:
| F_ | TRYUSD | M | 1223 |
| Sözleşme Grubu | Dayanak Varlık Kodu | Mini Sözleşme Bilgisi Kodu | Vade Tarihi |
F_USDTRY1223 sözleşmesi Aralık 2023 vadeli Dolar/TL kuruna dayalı vadeli işlem sözleşmesini gösterir.
Opsiyon sözleşmelerinde sözleşme kodu ise; sözleşme grubu, dayanak varlık kodu, mini sözleşme bilgisi kodu, opsiyon tipi, vade tarihi, opsiyon sınıfı ve kullanım fiyatı bilgilerini içerir.
Örnek:
| O_ | XU030 | M | Opsiyon Tipi | 1223 | Opsiyon Sınıfı | Kullanım Fiyatı |
| Sözleşme Grubu (Opsiyon Sözleşmeleri) | Dayanak Varlık Kodu | Mini Sözleşme Bilgisi Kodu | A:Amerikan | Vade Tarihi | C: Alım Opsiyonu | 190.000 |
O_XU030E1223P 190.000 sözleşmesi 190.000 kullanım fiyatlı Aralık 2023 vadeli standart satım (Put) opsiyonunu gösterir. Sözleşme Avrupa tipidir.
Seans Saatleri:
| Pazarlar | Normal Seans Saatleri | Akşam Seansı Saatleri |
| Pay Türev Pazarı | 09:30-18:10 | - |
| Diğer Türev Pazarları | 09:30-18:15 | 19:00-23:00 (Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri ile Dolar/Ons Altın, Gümüş, Paladyum ve Platin Vadeli İşlem Sözleşmeleri için yapılmaktadır.) |
Açık pozisyon ne demektir?
Açık pozisyon sayısı, piyasadaki uzun veya kısa pozisyon sayısının ayrı ayrı toplamlarına eşittir. (toplam uzun pozisyon sayısı veya toplam kısa pozisyon sayısı). Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde uzun veya kısa pozisyon tutan yatırımcı, açık pozisyondadır.
Başlangıç teminatı nedir?
Piyasada gerçekleştirilen işlemler portföy bazlı risk yönetimi algoritmasını baz alan BISTECH Marjin Yöntemi kullanılarak portföy bazında teminatlandırma yöntemi uygulanır.
Pozisyonu güncellenen hesaplar için son açık pozisyon ve son risk parametre dosyası verilerine göre “başlangıç teminatı” hesaplanır.
Dayanak varlık ne demektir?
Türev araçların tümü, bir dayanak varlığın (underlying asset) üzerine düzenlenir. Örneğin EUR/USD vadeli işlem sözleşmesinde dayanak varlık EUR/USD kurudur. Dayanak varlığın bir fiziki kıymet olması zorunlu değildir. Hava durumu gibi değişik göstergeler de dayanak varlık olarak seçilebilir.
Günlük fiyat hareket sınırı nedir?
Seans boyunca fiyatların bir önceki günün uzlaşma fiyatına göre hareket edebileceği aralığın alt veya üst sınırıdır (+/-%10 gibi).
Kar ve zararlar ne sıklıkta ve nasıl hesaplanmaktadır?
Seans süresince, zamanlaması Takasbank tarafından belirlenen risk hesaplama anlarında açık pozisyon taşıyan tüm hesaplar için sistemde yayınlanan en son fiyatlar kullanılarak, gün içi kar/zarar hesaplaması yapılır.
Hesaplanan gün içi zarar tutarları, hesaba ilişkin işlem sonrası risk yönetimi katmanında hesaplanan risk tutarını artırır, geçici karlar ise azaltır.
Örnek: Bir adedi 50 TL olmak üzere 100 adet pay kontratı alınmasından sonra ilgili payın fiyatı 100 TL olduğunda 5.000 TL brüt kar elde edilir. (İşlem komisyonları ve yasal ücretler hariç) Eğer pay fiyatı 30 TL’denye düşerek 10TL’ye gerilerse 2000 TL zarar ederiz. Pay fiyatı en fazla düşerek 0 TL olursa 5000 TL zarar edilir.
Kullanım fiyatı nedir?
Bir ürünü belli bir vadede veya belli bir vadeye kadar alma veya satma hakkı veren opsiyon sözleşmelerinde alım veya satımda uygulanacak fiyattır.
Opsiyon tipi nedir?
Dünyada Avrupa Tipi Opsiyonlar ve Amerikan Tipi Opsiyonlar olmak üzere işlem gören iki tipte opsiyon vardır. Bu opsiyon tipleri arasındaki tek fark, uzun pozisyon sahibinin haklarını kullanabileceği zaman diliminden kaynaklanmaktadır. Avrupa tipi opsiyonlarda uzun pozisyon sahibi taraf hakkını (opsiyonu) sadece vade bitim tarihinde borsa tarafından belirlenen zaman diliminde kullanabilir. Bu tarihten önce kullanamaz. Amerikan tipi opsiyonlarda ise uzun pozisyon sahibi taraf hakkını (opsiyonu) opsiyonun yazım (satın alım) tarihi ile vadesi arasındaki herhangi bir süre içinde kullanabilir.
Riskli hesap ne demektir?
Kullanılabilir teminatın negatif olması durumunda hesap riskli duruma geçer ve bu hesabın bekleyen tüm emirleri iptal edilir. Bu durumda, hesap için sadece pozisyon azaltıcı emirler girebilecektir.
Sicil bazında pozisyon limiti nedir?
Sicil bazında pozisyon limiti, aynı dayanak varlığa bağlı tüm sözleşmeler için bir yatırımcıya ait sicile bağlı tüm hesaplarda alınabilecek aynı yönlü pozisyonların karşılık gelebileceği azami dayanak varlık sayısıdır.
Son işlem günü (vade sonu) uzlaşma fiyatı nedir?
Vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında işlem gören sözleşmelerde işlemlerin yapılabildiği son işlem günü sonunda tarafların yükümlülüklerini yerine getirmesinde baz alınacak uzlaşma fiyatıdır.
Sözleşme büyüklüğü nedir?
Her bir sözleşmedeki alım satıma konu miktarın tanımlanmasıdır. (Örneğin Altın vadeli işlem sözleşmesinde 1 gram, Dolar/TL sözleşmelerinde 1.000 ABD Doları)
Tüm sözleşme özelliklerine Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) Prosedüründen ulaşabilirsiniz.
Spot fiyat nedir?
Spot işlemlerde o an için geçerli piyasa fiyatıdır.
Gün içi ve gün sonu sürdürme seviyesi nedir?
Piyasada pozisyon artırıcı emir iletimine izin verilen ve teminatın bir oranı olarak Takasbank tarafından açıklanan değer gün içi sürdürme seviyesi olarak adlandırılır. Gün içi sürdürme seviyesi Takasbank tarafından piyasa koşulları gözetilerek belirlenir.
Gün içi risk hesaplamalarında sürdürme seviyesini aşarak teminatı yetersiz kalan hesabın mevcut tüm pasif emirleri otomatik olarak iptal edilir ve pozisyon artırıcı emir iletimi engellenir. Hesabın, teminat yatırarak ve/veya pozisyon azaltıcı işlem yaparak sürdürme seviyesinin altına düşmesi durumunda, hesap üzerinden tekrar pozisyon artırıcı emir iletebilir. Bir önceki güne ilişkin teminat tamamlama çağrısı bulunan hesaplardan yalnızca gün içi sürdürme seviyesinin üzerinde olanların pozisyon artırıcı emir iletimi engellenir. Gün sonlarında sürdürme seviyesi uygulaması yapılmaz.
Gün için teminat tamamlama çağrısı nedir?
Gün içerisinde bir hesaba ilişkin toplam bulunması gereken teminat tutarının o hesaba ilişkin toplam değerlenmiş teminata oranının veya nakit teminat açığının Takasbank tarafından belirlenen kriterlerleri aşması durumunda, söz konusu aşımların tamamlanmasını teminen Takasbank tarafından gün içi teminat tamamlama çağrısı yapılabilir. Çağrı yapılması halinde teminat tamamlama çağrısına konu yükümlülüklerin, iki saat içerisinde ilgili hesaba yatırılması gerekir.
Gün sonu teminat tamamlama çağrısı nedir?
Toplam teminatı, bulunması gereken teminat seviyesinin altına düşen hesaplar için Takasbank tarafından yapılan çağrıya “teminat tamamlama çağrısı” denir. Teminat tamamlama yükümlülüğü T+1 Günü 14:00'e kadar yerine getirilmelidir.
Ters işlem (pozisyon kapama) ne demektir?
Ters işlem, sahip olunan pozisyona aksi yönde işlem yapmaktır. Örneğin bir sözleşmede on adet uzun pozisyonunuz varsa, aynı sözleşmenin aynı vadesinde 10 adet ya da daha az sözleşme satarsanız yaptığınız satım işlemi “ters işlem” veya “pozisyon kapatma işlemi”dir.
Uzlaşma fiyatı nedir?
Vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında alım satıma konu sözleşmelerde gün sonunda teminatların güncellenmesi ve geçici kar zararların hesaplanmasında baz alınan değerleme fiyatıdır. Bu fiyat kapanış fiyatından farklı olabilir.
Vade ayları nedir?
Standart olarak ilgili sözleşmede hangi vade aylarının işlemlere konu olduğunun tanımlanmasıdır.
Vadeli işlem sözleşmesinde Uzun (Long) ve Kısa (Short) ne demektir?
Her vadeli işlem sözleşmesinde uzun ve kısa olmak üzere iki taraf vardır. Vadeli işlem sözleşmesinde uzun taraf dayanak malı alma yükümlülüğüne sahip olan, kısa taraf ise bunu teslim etmekle yükümlü olan taraftır. Uzun pozisyon almış olan bir yatırımcı fiyatların artması halinde kar elde ederken, kısa pozisyon almış olan bir yatırımcı fiyatların düşmesi sonucunda karlı duruma geçecektir.
Vadeli fiyat nedir?
Bir malın vadeli alım/satımını yaparken malın birim fiyatı için gelecekte ödeyeceğiniz/alacağınız meblağdır.
VİOP’ta takas süresi ne zamandır?
VİOP işlemlerinin takası T günü saat 18:15’te başlar ve T+1 günü 15:00’e kadar devam eder. Fiziki teslimata konu sözleşmelerde ise takas yükümlülüğünün işlem gününü takip eden üçüncü işlem günü (T+2) saat 17:00’ye kadar yerine getirilmesi gerekmektedir.
Yayılma Pozisyonu nedir?
Yatırımcının aynı sözleşmenin farklı vadelerinden birinde uzun, diğerinde kısa pozisyon alması ile ortaya çıkan pozisyondur. Herhangi bir sözleşmede uzun (kısa) pozisyona sahip bir müşterinin, aynı sözleşme için kısa (uzun) pozisyon alması halinde tekrar teminat yatırmasına gerek yoktur.
