VİOP Nedir?

Sermaye Piyasası Kurulu’nun(SPK) yaptığı tanımlamaya göre VİOP piyasaları; Borsa İstanbul bünyesinde işlem gören sermaye piyasası araçları üzerine düzenlenmiş vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile diğer türev araçlarının elektronik ortamda alım-satımının yapıldığı piyasaların kısa adıdır.

Vadeli İşlem Sözleşmeleri; organize bir borsa olan Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda(VİOP) işlem gören ve bir vadede önceden belirlenmiş fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma-satma yükümlülüğü veren sözleşmelerdir. Genel olarak düzenlenmeleri mallara(tarımsal ürünler, enerji ürünleri, metaller), hisse senetlerine, hisse senedi endekslerine, faiz oranlarına veya dövize bağlı olarak gerçekleşmektedir.

Opsiyon Sözleşmeleri; opsiyonu alan tarafa opsiyon primi ödeyerek karşılığında belirli bir vadede veya belirli bir vadeye kadar önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni veya dövizi alma-satma hakkı veren; satan tarafı ise yükümlü kılan sözleşmelerdir.

VİOP'ta BIST-30, USD (Dolar), Euro, EUR/USD çapraz kuru, altın, Dolar/ONS altın, enerji, buğday, pamuk, pay senedi vadeli işlem sözleşmeleri ve opsiyonlar işlem görmektedir.

Yerli ve yabancı yatırımcıların türev ürünlere yatırım yapabilecekleri VİOP; kaldıraçlı bir piyasa olarak popüler türev piyasaları arasında yer almaktadır.

Gelişmiş finansal ürünler olan türev enstrümanların işlem gördüğü bir piyasa olarak Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasaları; son dönemde kurumsal ve bireysel yatırımcının popüler piyasaları arasına girmiş ve işlem hacminde önemli bir artış göstermiştir. Türk finansal piyasaları ile dünya piyasalarının entegrasyonu hızla büyümekte ve uluslararası finansal süpermarket olabilme yolunda büyük adımlar atılmaktadır.

Vadeli işlemlerin dünya genelinde artış gösterdiği dönemlere bakıldığında; 2008 yılında ABD’de patlak vererek tüm dünyayı etkisi altına alan Mortgage Krizi gibi büyük olaylar göze çarpmaktadır. Bu dönemde hisse senedi piyasasının çöküşü ile vadeli işlemlerin özellikleri ve yaratabilecekleri etki ortaya çıkmıştır. Bunun gibi birkaç kriz dönemi daha incelendiği takdirde VİOP’un önemi daha iyi anlaşılabilecektir. 

VİOP’ta Nasıl İşlem Yapılır?

İlk olarak VİOP üyeliği bulunan bir aracı kurum veya bankada hesap açtırmanız gerekir.

VİOP’ta emirlerin iletilmesi ve eşleştirilmesi elektronik bir sistem aracılığı ile sağlanmaktadır. Emirler, üyeler tarafından uzaktan erişim bağlantısı aracılığı ile borsaya iletilir. Bununla birlikte üye web siteleri, veri yayın ekranları veya mobil uygulamalar aracılığı ile de yatırımcılar emirlerini iletebilme olanağına sahiplerdir.

Risk bildirim formunu imzalamanız gerekir.

Sermaye Piyasası Kurulu’nca belirlenen risk bildirim formu, VİOP’ta bir borsa üyesi aracılığıyla işlem yapmak isteyen tüm gerçek ve tüzel kişiler tarafından imzalanmak zorundadır.

Alım-satım kararı vermelisiniz.

Öncelikle piyasadaki gelişmeleri takip edip değerlendirerek alım veya satım yönünde bir karar almanız gerekmektedir. Kararınızı verme aşamasında Alnus Yatırım’ın yatırım uzmanlarına danışabilirsiniz.

İşlem teminatı yatırmalısınız.

Piyasamızda işlem sonrası risk kontrolü yapılmaktadır. Bu kontrollerden geçebilmeniz için Takasbank tarafından belirlenmiş miktarda teminatı hesabınızda bulundurmanız gerekmektedir. Aksi halde hesabınız için teminat tamamlama çağrısı yapılmaktadır.

Verdiğiniz emir eksiksiz olmalıdır. Bunun için de;

• Kaç adet sözleşme aldığınızı/sattığınızı,
• Aldığınız/sattığınız sözleşmeyi 
• Sözleşmeyi almak veya satmak istediğiniz fiyatı,
• Emir türünü, yöntemini ve süresini

 belirtmeniz gereklidir.

VİOP’un Avantajları Nelerdir?

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nın avantajları:

• Riskten korunma(Hedge): Vadeli işlemler sözleşmeleri üretici, ithalatçı, ihracatçı, yatırımcı ve tüm reel sektör için faiz, kur ve fiyat riskine karşı korunma imkânı sağlar.
• Kaldıraç imkânı: VİOP'ta kaldıraç etkisi ile yatırımcıya sözleşmenin reel değeri kadar yatırım yapmadan, yalnızca belirlenen oranda ödenen başlangıç teminatı ile kredili alış ve açığa satış işlemlerinde olduğu büyük pozisyonlar alınabilmesine imkân verilmektedir.
• Vergi Avantajı: VİOP’ta işlem gören pay senedi ve endekslerine bağlı sözleşmelerden elde edilen değer artış kazançlarına %0 stopaj uygulanmaktadır.
• Portföy Çeşitlendirme: VİOP'ta bulunan sözleşmeler portföy yöneticilerinin, portföylerini çeşitlendirme ve risklerini etkin bir biçimde alternatif yatırım araçlarına dağıtmasına olanak sağlamaktadır.
• Çift Yönlü İşlem: Yükselmekte olan piyasadan kazanç sağlanabileceği gibi düşüş piyasasından da gelir elde edilebilir.
• Açığa Satış: VİOP’ta açığa satış işlemleri hisse senetlerine kıyasla daha düşük maliyetli ve daha kolaydır. Açığa satışınıza karşılık ödünç bulmanız gerekmez ve taşıma maliyeti bulunmamaktadır.
• Gün İçi Kârla İşlem Yapma: Gün içinde elde edilen kârlar pozisyon arttırılabilmesini sağlar.
• Teminatın Nemalanması: Takasbank’ta nakidiniz pozisyonda dahi olsanız nemalanmaya devam eder.
• Karşı Taraf Riski: Takasbank alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı ise alıcı gibi hareket eder. İşlemler Takasbank garantisi altındadır.

VİOP Örneği

Bir örnekle açıklamak gerekirse, VİOP'ta işlem yapmak isteyen bir yatırımcı, aracı kurumla anlaşma yaparak bir hesap açtıktan sonra işlem platformuna girer. Daha sonra platformda bulunan fiyatları inceleyerek, EUR/USD paritesinde alım yönünde bir pozisyon açmayı düşünür. Yatırımcı, kaldıraç oranını kullanarak teminatının 10 katına kadar pozisyon açabilir. Örneğin yatırdığı teminat tutarı 1000 dolar ise, kaldıraç oranının 10:1 olduğunu düşünürsek pozisyonu 10.000 dolar değerinde açmış olur. Eğer EUR/USD paritesi beklenen yönde hareket ederse yatırımcı kar elde eder, ancak tersi bir durumda zarar edebilir. Bu nedenle VİOP'ta işlem yaparken dikkatli olunması gerekir.

VİOP Kaldıraç Oranları

Kaldıraç Etkisi: Yatırılan tutar karşılığında daha yüksek hacimli işlem yapılabilmesini sağlar. Pozisyonun kârına da zararına da ortak olunan bir sistemdir.

VİOP’ta kaldıraç oranları üründen ürüne farklılık göstermekle birlikte varlığın fiyatına göre de değişkenlik göstermektedir. Alnus Yatırım’da VİOP’ta işlem gören pay sözleşmelerinde 1’e 10 kaldıraç kullanılmakla birlikte döviz sözleşmelerinde kaldıraç kullanım oranı yükselmektedir. ıymetli madenlerde veya emtialarda da kaldıraç oranları değişmektedir. Kaldıraç kullanım oranları VİOP piyasasında 1’e 20 oranına kadar yükselebilmektedir. VİOP kaldıraç oranları kontratların türüne, sözleşme büyüklüğüne ve başlangıç teminatına göre değişkenlik gösterir. Yani her kontrat için farklı oranlar uygulanmaktadır.

VİOP Kaldıraç Oranı Hesaplamanın Formülü:

VİOP Kaldıraç Oranı = Sözleşme Büyüklüğü / Başlangıç Teminatı

VİOP İşlem Saatleri

Borsa İstanbul bünyesindeki VİOP piyasasında; Pay Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmelerinde hafta içi 5 gün boyunca 09.30-18.10 saatleri arasında işlemler gerçekleştirilmektedir. 

Diğer Vadeli İşlemler ve Opsiyon Sözleşmelerinde ise hafta içi 5 gün boyunca 09.30-18.15 saatleri arasında işlem yapılabilmektedir.